Phân tích kịch bản biến đổi khí hậu và tác động toàn cầu

Báo cáo đánh giá lần thứ 6 (AR6) của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) đã đưa ra một bức tranh toàn cảnh về tương lai khí hậu của Trái Đất thông qua các kịch bản phát thải khác nhau. Những kịch bản này, được gọi là Các đường phát thải đại diện (SSPs – Shared Socioeconomic Pathways), không chỉ mô tả các mức độ phát thải khí nhà kính mà còn phản ánh các con đường phát triển kinh tế-xã hội khác nhau của nhân loại.

I. Phân tích các kịch bản biến đổi khí hậu

1️⃣SSP1-1.9: Kịch bản tham vọng nhất

Đây là kịch bản lý tưởng nhất, hướng tới mục tiêu của Thỏa thuận Paris về việc giới hạn sự nóng lên toàn cầu dưới 1.5°C vào năm 2100. Kịch bản này đòi hỏi nỗ lực toàn cầu chưa từng có trong việc giảm phát thải và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh.

2️⃣SSP1-2.6: Kịch bản phát thải thấp

Trong kịch bản này, phát thải CO2 toàn cầu giảm đáng kể nhưng với tốc độ chậm hơn so với SSP1-1.9, đạt mức phát thải ròng bằng 0 sau năm 2050. Nhiệt độ toàn cầu dự kiến sẽ ổn định ở mức 1.8°C vào cuối thế kỷ.

3️⃣SSP2-4.5: Kịch bản phát thải trung bình

Đây là kịch bản “trung dung”, phản ánh xu hướng phát triển hiện tại với những tiến bộ từ từ hướng tới bền vững. Phát thải CO2 duy trì gần mức hiện tại trước khi giảm vào giữa thế kỷ, nhưng không đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2100. Nhiệt độ toàn cầu dự kiến tăng 2.7°C vào cuối thế kỷ.

4️⃣SSP3-7.0: Kịch bản phát thải cao

Trong kịch bản này, phát thải và nhiệt độ tăng đều đặn, với lượng CO2 thải ra gấp đôi mức hiện tại vào năm 2100. Các quốc gia ưu tiên an ninh quốc gia và cung cấp lương thực, dẫn đến cạnh tranh gia tăng. Nhiệt độ trung bình toàn cầu dự kiến tăng 3.6°C vào cuối thế kỷ.

5️⃣SSP5-8.5: Kịch bản phát thải rất cao

Đây là kịch bản tồi tệ nhất, với lượng phát thải CO2 tăng gấp đôi vào năm 2050. Tăng trưởng kinh tế nhanh chóng dựa vào nhiên liệu hóa thạch và lối sống tiêu thụ năng lượng cao. IPCC dự báo nhiệt độ trung bình toàn cầu có thể tăng tới 4.4°C vào năm 2100.

II. Tác động toàn cầu

1️⃣Nhiệt độ toàn cầu

Theo IPCC AR6, nhiệt độ trung bình toàn cầu có thể tăng từ 1.4°C đến 4.4°C vào cuối thế kỷ 21 so với thời kỳ tiền công nghiệp, tùy thuộc vào kịch bản phát thải. Sự gia tăng nhiệt độ này sẽ dẫn đến nhiều hệ quả nghiêm trọng cho hệ sinh thái và xã hội loài người.

2️⃣Mực nước biển dâng

IPCC dự báo mực nước biển toàn cầu có thể dâng từ 0.28m đến 1.01m vào năm 2100 so với giai đoạn 1995-2014. Trong trường hợp xấu nhất, con số này có thể lên tới 2m vào năm 2100 và 5m vào năm 2150. Điều này đe dọa trực tiếp đến các vùng ven biển và đảo quốc, buộc hàng triệu người phải di cư.

3️⃣Các hiện tượng thời tiết cực đoan

Tần suất và cường độ của các đợt nắng nóng, hạn hán, và mưa lớn dự kiến sẽ tăng lên đáng kể. Số lượng và cường độ của các cơn bão nhiệt đới mạnh cũng được dự báo sẽ tăng. Những hiện tượng này sẽ gây ra nhiều thiệt hại về người và của, đặc biệt là ở các khu vực dễ bị tổn thương.

4️⃣Tác động đến hệ sinh thái

Nhiều loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng cao hơn do mất môi trường sống và không thể thích nghi kịp với sự thay đổi nhanh chóng của khí hậu. Rạn san hô, một trong những hệ sinh thái đa dạng nhất hành tinh, dự kiến sẽ giảm 70-90% ngay cả khi nhiệt độ chỉ tăng 1.5°C. Rừng Amazon, “lá phổi xanh” của Trái Đất, có thể bị suy giảm đáng kể, làm trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu.

5️⃣An ninh lương thực và nước

Năng suất cây trồng dự kiến sẽ giảm ở nhiều khu vực, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, đe dọa an ninh lương thực toàn cầu. Nguồn nước ngọt sẽ trở nên khan hiếm hơn ở nhiều vùng do hạn hán và thay đổi mô hình mưa, có thể dẫn đến xung đột và bất ổn xã hội.

6️⃣Tác động kinh tế và xã hội

Theo báo cáo của Swiss Re Institute, nếu không có hành động khí hậu, GDP toàn cầu có thể giảm 11-14% vào năm 2050. Biến đổi khí hậu cũng sẽ làm gia tăng bất bình đẳng giữa các quốc gia và trong nội bộ các quốc gia. Ngân hàng Thế giới dự báo có thể có tới 143 triệu người di cư nội địa vào năm 2050 do các tác động của biến đổi khí hậu.

7️⃣ Sức khỏe con người

Biến đổi khí hậu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người thông qua việc gia tăng tử vong liên quan đến nhiệt độ, đặc biệt là ở người già và trẻ em. Ngoài ra, sự thay đổi khí hậu cũng sẽ mở rộng phạm vi địa lý của các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết và sốt rét.

III. Tổng hợp và Kết luận

Các kịch bản biến đổi khí hậu và tác động toàn cầu được IPCC đưa ra cho thấy tầm quan trọng cấp thiết của việc giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu. Kịch bản SSP1-1.9, mặc dù đầy thách thức, là con đường duy nhất để giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở mức 1.5°C và tránh những hậu quả nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu.

Để đạt được mục tiêu này, cần có sự nỗ lực chưa từng có từ tất cả các quốc gia, doanh nghiệp và cá nhân trong việc chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp, đầu tư vào năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả năng lượng, và thay đổi lối sống tiêu dùng. Đồng thời, các quốc gia cũng cần chuẩn bị cho những tác động không thể tránh khỏi của biến đổi khí hậu thông qua các biện pháp thích ứng và tăng cường khả năng chống chịu.

Cuối cùng, các phân tích này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu và giám sát biến đổi khí hậu, cũng như sự cần thiết của hợp tác quốc tế trong việc ứng phó với thách thức toàn cầu này. Chỉ thông qua hành động tập thể và quyết liệt, chúng ta mới có thể hy vọng giảm thiểu những tác động nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu và bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai.

IV. Tài liệu tham khảo

1. IPCC, 2021: Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.

2. IPCC, 2022: Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.

3. Swiss Re Institute, 2021: The economics of climate change: no action not an option.

4. World Bank, 2018: Groundswell: Preparing for Internal Climate Migration.